Van Gogh woonde dichtbij deze verlaten kerktoren in Nuenen (Noord-Brabant). De toren was blijven staan toen de kerk een eeuw eerder instortte, maar werd nu afgebroken. De torenspits is er hier al af.
Aan zijn broer Theo schreef hij wat hij met het schilderij wilde zeggen. Hij zag de kapotte kerktoren als een symbool voor de vergankelijkheid van de godsdienst. Dat vormde in zijn ogen een schril contrast met het boerenkerkhof ernaast. Boeren werden begraven in dezelfde grond die zij tijdens hun leven bewerkten. Daarom stond hun leven juist in het teken van eeuwigheid en wedergeboorte.
Objectgegevens
F-nummer
F0084
JH-nummer
JH0772
Inventarisnummer
s0002V1962
Afmetingen
65 cm x 80 cm, 87.5 cm x 102.5 cm
Herkomst
Begin juni 1885 door de kunstenaar vanuit Nuenen gezonden aan zijn broer Theo van Gogh, Parijs; na zijn overlijden op 25 januari 1891 geërfd door zijn weduwe Jo van Gogh-Bonger en hun zoon Vincent Willem van Gogh, Parijs; tot haar overlijden op 2 september 1925 beheerd door Jo van Gogh-Bonger, Bussum/Amsterdam/Laren; 1917-19 in bruikleen gegeven door Jo van Gogh-Bonger aan het Rijksmuseum, Amsterdam; vanaf 16 december 1930 in bruikleen gegeven door Vincent Willem van Gogh, Laren aan het Stedelijk Museum, Amsterdam; 10 juli 1962 overgedragen door Vincent Willem van Gogh aan de Vincent van Gogh Stichting, Amsterdam; 21 juli 1962 overeenkomst Vincent van Gogh Stichting en de Staat der Nederlanden waarin zorg en beheer van de collectie en plaatsing daarvan in een te realiseren Rijksmuseum Vincent van Gogh te Amsterdam aan de Staat wordt toevertrouwd; tot de opening van het museum op 2 juni 1973 in bruikleen gegeven aan het Stedelijk Museum, Amsterdam; vanaf 2 juni 1973 in permanent bruikleen gegeven aan het Rijksmuseum Vincent van Gogh, vanaf 1 juli 1994 Van Gogh Museum, Amsterdam.
kunstenaar
Vincent van Gogh
Credits
Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Tentoonstellingen
Amsterdam, Van Gogh Museum, De Aardappeleters: misser of meesterwerk?, 8 oktober 2021-13 februari 2022
Houston, Museum of Fine Arts Houston, Vincent van Gogh. His Life in Art, 10 maart-27 juni 2019
Nagoya, Aichi Prefectural Museum of Art, Van Gogh and Gauguin. Reality and Imagination, 3 januari-20 maart 2017
Tokyo, Tokyo Metropolitan Art Museum, Van Gogh and Gauguin. Reality and Imagination, 8 oktober-18 december 2016
Arles, Fondation Vincent van Gogh Arles, Van Gogh. Coleurs du Nord, couleurs du Sud, 4 april-31 augustus 2014
Amsterdam, Van Gogh Museum, Van Gogh aan het werk, 1 mei 2013-13 januari 2014
Amsterdam, Hermitage Amsterdam, Vincent. Het Van Gogh Museum in de Hermitage Amsterdam, 29 september 2012-25 april 2013
Amsterdam, Van Gogh Museum, Van Goghs brieven. De kunstenaar aan het woord, 9 oktober 2009-3 januari 2010
Amsterdam, Van Gogh Museum, De keuze van Vincent. Van Goghs Musée imaginaire, 14 februari-15 juni 2003
Parijs, Musée d’Orsay, Millet – Van Gogh, 14 september 1998-10 januari 1999, nr. 38
Brisbane, Queensland Art Gallery, Van Gogh. His Sources, Genius and Influence, 22 januari-13 maart 1994, nr. 31
Melbourne, National Gallery of Victoria, Van Gogh. His Sources, Genius and Influence, 19 november 1993-16 januari 1994, nr. 31
Tokyo, Seiji Togo Memorial Yasuda Kasai Museum of Art, Vincent van Gogh and his time. Van Gogh & Millet from the Vincent van Gogh Museum and the H.W. Mesdag Museum, 15 september-14 november 1993, nr. 3
Amsterdam, Rijksmuseum Vincent van Gogh, De schilders van Tachtig. Nederlandse schilderkunst 1880-1895, 1 maart-26 mei 1991, nr. 37
Glasgow, Burrell Collection, The Age of Van Gogh. Dutch Painting 1880-1895, 10 november 1990-10 februari 1991, nr. 21
Amsterdam, Rijksmuseum Vincent van Gogh, Vincent van Gogh. Schilderijen, 30 maart-29 juli 1990, nr. 8
Amsterdam, Rijksmuseum Vincent van Gogh, Van Gogh & Millet, 9 december 1988-26 februari 1989, nr. 17
Rome, Galleria Nazionale d’Arte Moderna, Vincent van Gogh, 28 januari-4 april 1988, nr. 15
Den Bosch, Noordbrabants Museum, Van Gogh in Brabant. Schilderijen en tekeningen uit Etten en Nuenen, 2 november 1987-10 januari 1988, nr. 79
Ōsaka, National Museum of Art, Vincent van Gogh from Dutch collections. Religion, humanity, nature, 21 februari-31 maart 1986, nr. 1
Nagoya, Nagoya City Art Museum, Vincent van Gogh exhibition, 21 december 1985-2 februari 1986, nr. 41
Tokyo, National Museum of Western Art (Tokyo), Vincent van Gogh exhibition, 12 oktober-8 december 1985, nr. 41
Amsterdam, Rijksmuseum Vincent van Gogh, Vincent van Gogh in zijn Hollandse jaren. Kijk op stad en land door Van Gogh en zijn tijdgenoten 1870-1890, 13 december 1980-22 maart 1981, nr. 133
Seoul, Seoul Sejong Cultural Center, Dutch landscape painting of the nineteenth century, 8 augustus-22 oktober 1979, nr. 33
Parijs, Orangerie des Tuileries, Vincent van Gogh. Collection du Musée National Vincent van Gogh à Amsterdam, 21 december 1971-10 april 1972, nr. 7
Londen, Hayward Gallery, Vincent van Gogh. Paintings and Drawings of the Vincent van Gogh Foundation Amsterdam, 23 oktober 1968-12 januari 1969, nr. 41
Nuenen, Gemeentehuis, Vincent van Gogh. Schilderijen, aquarellen, tekeningen, 8 augustus-31 mei 1965, nr. zonder nr.
New York, Solomon R. Guggenheim Museum, Vincent van Gogh. Paintings, Watercolors and Drawings, 2 april-28 juni 1964, nr. 5
Washington, Washington Gallery of Modern Art, Vincent van Gogh. Paintings, Watercolors and Drawings, 2 februari-19 maart 1964, nr. 5
Humlebaek, Louisiana Museum of Modern Art, Vincent van Gogh. Malerier og tegninger, 24 oktober-15 december 1963, nr. 5
Toronto, The Art Gallery of Toronto, Vincent van Gogh. Paintings-Drawings / Tableaux-Dessins, 10 februari-12 maart 1961, nr. 14
Winnipeg, Winnipeg Art Gallery, Vincent van Gogh. Paintings-Drawings / Tableaux-Dessins, 29 december 1960-31 januari 1961, nr. 14
Ottawa, National Gallery of Canada, Vincent van Gogh. Paintings-Drawings / Tableaux-Dessins, 17 november-18 december 1960, nr. 14
Montréal, Montreal Museum of Fine Arts, Vincent van Gogh. Paintings-Drawings / Tableaux-Dessins, 6 oktober-6 november 1960, nr. 14
Seattle, Seattle Art Museum, Vincent van Gogh. Paintings and Drawings, 7 maart-19 april 1959, nr. 10
Portland (Oregon), Portland Art Museum (Oregon), Vincent van Gogh. Paintings and Drawings, 28 januari-1 maart 1959, nr. 10
Los Angeles, Los Angeles County Museum of Art, Vincent van Gogh. Paintings and Drawings, 10 december 1958-18 januari 1959, nr. 10
San Francisco, M.H. de Young Memorial Museum, Vincent van Gogh. Paintings and Drawings, 6 oktober-30 november 1958, nr. 10
Leeuwarden, Fries Museum, Vincent van Gogh uit de collectie Ir. V.W. van Gogh, Stedelijk Museum Amsterdam, 14 april-13 mei 1956, nr. 6
Amsterdam, Stedelijk Museum Amsterdam, Vincent van Gogh, 24 juni-september 1955, nr. 17
Antwerpen, Zaal Comité voor Artistieke Werking, Vincent van Gogh, 7 mei-19 juni 1955, nr. 44
Bern, Kunstmuseum Bern, Vincent van Gogh, 27 november 1954-30 januari 1955, nr. 7
Toledo (Ohio), Toledo Museum of Art, Vincent van Gogh 1853-1890, 7 maart-30 april 1954, nr. 27
Philadelphia (Pennsylvania), Philadelphia Museum of Art, Vincent van Gogh 1853-1890, 2 januari-28 februari 1954, nr. 27
Saint Louis (Missouri), City Art Museum of Saint Louis, Vincent van Gogh 1853-1890, 17 oktober-13 december 1953, nr. 27
Hoensbroek, Kasteel Hoensbroek, Vincent van Gogh, 23 mei-27 juli 1953, nr. 19
Zundert, Parochiehuis, Vincent van Gogh in Zundert, 30 maart-20 april 1953, nr. 6
Eindhoven, Van Abbemuseum, Vincent van Gogh, 22 maart-4 mei 1952, nr. 8
Enschede, Rijksmuseum Twenthe, Vincent van Gogh, 20 februari-16 maart 1952, nr. 4
Saint-Rémy-de-Provence, Hôtel de Sade, Vincent van Gogh en Provence, 5-27 mei 1951, nr. 3
Grenoble, Musée de Grenoble, Vincent van Gogh, 30 maart-2 mei 1951, nr. 3
Lyon, Musée de Lyon, Vincent van Gogh, 5 februari-27 maart 1951, nr. 3
Hilversum, Raadhuis Hilversum, Tentoonstelling Vincent van Gogh, 7 oktober-5 november 1950, nr. 4
Chicago, Art Institute of Chicago, Vincent van Gogh Paintings and Drawings. A Special Loan Exhibition, 1 februari-16 april 1950, nr. 8
New York, Metropolitan Museum of Art, Vincent van Gogh Paintings and Drawings. A Special Loan Exhibition, 21 oktober 1949-15 januari 1950, nr. 8
Middelburg, Kunstmuseum Middelburg, Van Gogh-tentoonstelling, 9 april-1 mei 1949, nr. 3
Den Haag, Gemeentemuseum Den Haag, Vincent van Gogh. Collectie ir. V.W. van Gogh, 12 oktober 1948-10 januari 1949, nr. 18
Oslo, Kunstnernes Hus, Vincent van Gogh, 24 april-15 mei 1948, nr. 3
Bergen (Noorwegen), Kunstforening, Vincent van Gogh, 23 maart-18 april 1948, nr. 3
Glasgow, City Art Gallery, Vincent van Gogh 1853-1890. An Exhibition of Paintings and Drawings, 21 februari-14 maart 1948, nr. 7
Birmingham (Engeland), City Art Gallery, Vincent van Gogh 1853-1890. An Exhibition of Paintings and Drawings, 24 januari-14 februari 1948, nr. 7
Londen, Tate Gallery, Vincent van Gogh 1853-1890. An Exhibition of Paintings and Drawings, 10 december 1947-14 januari 1948, nr. 7
Groningen, Museum van Oudheden, Vincent van Gogh, 18 oktober-16 november 1947, nr. 10
Genève, Musée Rath, 172 oeuvres de Vincent van Gogh (1852-1890), 22 maart-20 april 1947, nr. 28
Parijs, Musée de l’Orangerie, Vincent van Gogh, 24 januari-15 maart 1947, nr. 28
Mons, Museum voor Schoone Kunsten, Vincent van Gogh, 27 december 1946-januari 1947, nr. 28
Brussel, Paleis voor Schoone Kunsten, Vincent van Gogh, 9 november-19 december 1946, nr. 28
Luik, Museum voor Schoone Kunsten, Vincent van Gogh, 12 oktober-3 november 1946, nr. 28
Kopenhagen, Charlottenborg, Vincent van Gogh. Udstilling af malerier og tegninger, 22 juni-14 juli 1946, nr. 12
Malmö, Malmö Museum, Vincent van Gogh. Utställning anordnad till förmån för svenska hollandshjälpen, 29 mei-16 juni 1946, nr. 13
Göteborg, Göteborgs Konstmuseum, Vincent van Gogh. Utställning anordnad till förmån för svenska hollandshjälpen, 3-26 mei 1946, nr. 13
Stockholm, Nationalmuseum (Stockholm), Vincent van Gogh. Utställning anordnad till förmån för svenska hollandshjälpen, 8 maart-28 april 1946, nr. 13
Heerlen, Raadhuis Heerlen, Vincent van Gogh, 8-24 februari 1946, nr. 19
Maastricht, Bonnefantenmuseum, Vincent van Gogh, 12-28 januari 1946, nr. 19
Amsterdam, Stedelijk Museum Amsterdam, Vincent van Gogh. Werken uit de verzameling van Ir. V.W. van Gogh, in bruikleen afgestaan aan de Gemeente Amsterdam, 14 februari 1931-1931, nr. 15
München, Glaspalast, I. Allgemeine Kunst-Ausstellung, 1 juni-3 oktober 1926, nr. 2074
Den Haag, Pulchri Studio, Tentoonstelling Vincent van Gogh, 21 maart-26 april 1925
Amsterdam, Gebouw voor Beeldende Kunst, Vincent van Gogh tentoonstelling, 29 maart-11 mei 1924, nr. 5
Amsterdam, Stedelijk Museum Amsterdam, Tentoonstelling van Nederlandsche Beeldende Kunsten, Regeeringsjubileum 1898-1923, september-14 oktober 1923, nr. 118
Mons, Le Bon Vouloir, XIXe Salon, 20 juni-12 juli 1914, nr. 91
Middelburg, Sociëteit Sint Joris, Tentoonstelling van werken van Vincent van Gogh (verzameling mevr. Cohen Gosschalk), 25 maart-1 april 1906
Rotterdam, Kunstzalen Oldenzeel, Tentoonstelling Vincent van Gogh, 26 januari-28 februari 1906, nr. 10
Leiden, Leidsche Kunstvereeniging, Tentoonstelling van schilderijen door Vincent van Gogh, 7-16 oktober 1905, nr. 11
Utrecht, Vereeniging Voor de Kunst, Tentoonstelling van schilderijen door Vincent van Gogh, 9 september-2 oktober 1905, nr. 11
Amsterdam, Stedelijk Museum Amsterdam, Tentoonstelling Vincent van Gogh, 15 juli-1 september 1905, nr. 25
Literatuur
Leeuw, Ronald de, Aanwinsten/Acquisitions, Zwolle, 1991, p. 159-60
Bergsma, Rieta, Bionda, Richard W.A., Blotkamp, Carel, Endt, Enno, Smoorenburg, Sanne van, The age of Van Gogh : dutch painting 1880-1895, Zwolle, 1990, p. 130-131
Beeldende Kunst, Utrecht, p. 19-20
Steenhoff, W.J., Catalogus Vincent van Gogh : werken uit de verzameling van Ir. V.W. van Gogh, in bruikleen afgestaan aan de Gemeente Amsterdam, Amsterdam, 1931, p. 26
Vanbeselaere, Walther, Vermeylen, August, De hollandsche periode (1880-1885) in het werk van Vincent van Gogh (1853-1890), Antwerpen, 1937, p. 297-98, 354, 377, 395, 401, 414
Guzzoni, Mariella, In viaggio con Vincent, Bergamo, 2010
Darley, Esther, Suijver, Renske, Masterpieces in the Van Gogh Museum, Amsterdam, 2019, p. 38
Darley, Esther, Suijver, Renske, Meesterwerken in het Van Gogh Museum, Amsterdam, 2019, p. 38
Salé, Marie-Pierre, Tilborgh, Louis van, Millet / Van Gogh, Paris, 1998, p. 82-90
Hulsker, Jan, The new complete Van Gogh : paintings, drawings, sketches, Amsterdam, 1996, p. 170, 172-173, 176, 194
Williamson, Paul, Brouwer, Ton de, Prins, Laura, Hackney, Stephen, The new potato eaters : Van Gogh in Nuenen 1883-1885, Cambridge, 2015, p. 5-6, 12, 122
Brouwer, Ton de, De oude toren en Van Gogh in Nuenen, Venlo, 2000
Bakker, Nienke, Jansen, Leo, Luijten, Hans, The real van Gogh : the artist and his letters, Londen, 2010, p. 239
Uitert, Evert van, Hoyle, Michael, Crimpen, Han van, The Rijksmuseum Vincent van Gogh, Amsterdam, 1987, p. 140-141, 320
Paternotte-Limburg, Yvonne, Rijksmuseum Vincent van Gogh Amsterdam : guide to the collection of paintings, Amsterdam, 1979, [unpaged]
Bionda, Richard W.A., Blotkamp, Carel, De schilders van Tachtig : nederlandse schilderkunst 1880-1895, Zwolle, 1991, p. 159-160
Overbruggen, Peter van, Thielemans, Jos, Van domineeshuis tot Van Goghhuis 1764 – 2014 : 250 jaar pastorie Nuenen en haar bewoners, Nuenen, 2014, p. 38, 44-45
Heslewood, Juliet, Van Gogh : a life in places, London, 2019, p. 76
Heugten, Sjraar van, Curiger, Bice, Clergue, Yolande, Van Gogh : colours of the north, colours of the south, Arles, 2014, p. 58-60, 115
Heugten, Sjraar van, Curiger, Bice, Clergue, Yolande, Van Gogh : coulours du nord, coulours du sud, Arles, 2014, p. 58-60, 115
Allen, Christopher, Arnold, Wilfred Niels, Denham, Peter, Mollison, James, Van Gogh : his sources, genius and influence, Sydney, 1993, p. 72-73
Adler, K., Heugten, Sjraar van, Homburg, Cornelia, Van Gogh : the man and the earth, Milano, 2014, p. 34-35
Conisbee, Philip, Heugten, Sjraar van, Tilborgh, Louis van, Van Gogh & Millet, Amsterdam ; Zwolle, 1988, p. 59
Veen, Wouter van der, Knapp, P., Van Gogh in Auvers : his last days, New York, 2010, p. 106, 294
Uitert, Evert van, Van Gogh in Brabant : schilderijen en tekeningen uit Etten en Nuenen, Zwolle, cop. 1987, p. 212
Bakker, Nienke, Van Gogh keert terug : De gestolen schilderijen = Van Gogh returns : The Stolen Paintings, Amsterdam, 2017, p. 23
Leeuw, Ronald de, Van Gogh Museum : schilderijen en pastels, Zwolle, 1993, p. 68-69
Thomson, Belinda, Van Gogh paintings : the masterpieces, London, 2018, p. 38
Thomson, Belinda, Van Gogh schilder : de meesterwerken, Amsterdam, 2016, p. 34, 38, 188
Heugten, Sjraar van, Vellekoop, Marije, Zwikker, Roelie, Van Gogh tekenaar : de meesterwerken, Amsterdam, 2016, p. 66-67, 187
Jansen, Leo, Suijver, Renske, Blokland, Ann, Vincent, Amsterdam, 2012, p. 100-101
Frezzotti, Stefanie, Heugten, Sjraar van, Pagnotta, Francesca, Vincent van Gogh, Milaan; Rome, 1988, [unpaged]
Kodera, Tsukasa, Vincent van Gogh : christianity versus nature, Amsterdam, 1990, p. 42-43
Faille, Jacob Baart de la, Vincent van Gogh : Gemälde, Berlin, 1928, vol. 1, p. 34, vol. 2, pl. XXIV
Bomford, David, Bakker, Nienke, Suijver, Renske, Cohen Tervaert, Renske, Aurisch, Helga K., Minton, Laura, Woodall, Dena M., Vincent van Gogh : his life in art, Houston, 2019, p. 74-75
Heugten, Sjraar van, Tilborgh, Louis van, Uitert, Evert van, Vincent van Gogh : schilderijen, Milaan, 1990, p. 50-51
Homburg, Cornelia, Reynaerts, Jenny, Greer, Joan Eileen, Sund, Judy Ellen, Vincent van Gogh : timeless country – modern city, Milano, 2010, p. 94
Veen, Wouter van der, Knapp, P., Vincent van Gogh à Auvers, Vanves, 2009, p. 106, 294
Blotkamp, Carel, Vincent van Gogh between earth and heaven : the landscapes, Ostfildern, 2009, p. 101-102, 125-126
Blotkamp, Carel, Vincent van Gogh entre terre et ciel : les paysages, Ostfildern, 2009, p. 101-102, 125-126
Tilborgh, Louis van, Vellekoop, Marije, Vincent van Gogh paintings : Volume I : Dutch period 1881-1885 : Van Gogh Museum, Amsterdam ; Blaricum ; London, 1999, p. 152-159
Tilborgh, Louis van, Vellekoop, Marije, Vincent van Gogh schilderijen : Nederlandse periode, 1881-1885 : Van Gogh Museum : 1, Amsterdam ; Blaricum, 1999, p. 152-159
Blotkamp, Carel, Vincent van Gogh zwischen Erde und Himmel : die Landschaften, Ostfildern, 2009, p. 101-102, 125-126
Faille, Jacob Baart de la, Gelder, Jan Gerrit van, Hammacher, A.M., The works of Vincent van Gogh : his paintings and drawings, Amsterdam, 1970, p. 71, 615
Gerritse, Bregje, De aardappeleters : Van Goghs eerste meesterwerk, Amsterdam, 2021, p. 79-81, 85
Gerritse, Bregje, The potato eaters : Van Gogh’s first masterpiece, Amsterdam, 2021, p. 79-81, 81
Kahng, Eik, Cronan, Todd, Misteli, David, Rainof, Rebecca, Skokowski, Rachel, Heugten, Sjraar van, Young, Marnin, Through Vincent’s eyes : Van Gogh and his sources, New Haven, 2021, p. 65-67