Vincent van Goghs De sterrennacht is een van zijn meesterwerken uit 1889 waarin hij op originele wijze de sterrenhemel boven een Frans dorpje weergeeft.
Studie van de sterrenhemel
De sterrennacht is een schilderij van Vincent van Gogh dat hij juni 1889 schilderde. Het schilderij wordt vaak als een van zijn meesterwerken beschouwd. De sterrennacht hangt sinds 1941 in het Museum of Modern Art van New York. De sterrennacht is een schilderij uit een serie van werken uit dezelfde periode waarin Van Gogh nachttaferelen probeerde vast te leggen, bijvoorbeeld Sterrennacht boven de Rhône (1888). Hij noemde deze periode zelf Studie van de sterrenhemel. Op het moment dat Van Gogh De sterrennacht schilderde leefde hij in de psychiatrische instelling Saint-Paul-de-Mausole van Saint-Rémy-de-Provence. Het schilderij zou een geïdealiseerd beeld voorstellen van het uitzicht uit zijn kamerraam.
Opgenomen
Van Gogh had zich in de nasleep van de gebeurtenissen van 23 december 1888, waarin hij naar alle waarschijnlijkheid zelf zijn linker oor afsneed, vrijwillig laten opnemen in de psychiatrische instelling Saint-Paul-de-Mausole. Aangezien het gebouw maar voor de helft gevuld was, mocht hij naast een slaapkamer ook een kamer gebruiken als atelier. Hierdoor kon hij de productieve periode van Arles gewoon voortzetten en schilderde hij naast De sterrennacht ook beroemde werken als Irissen. Van Gogh voltooide De sterrennacht in zijn atelier nadat hij meerdere schetsen had gemaakt van het uitzicht in zijn slaapkamer. Op de schetsen legde hij het landschap onder verschillende weersomstandigheden vast. Van Gogh mocht niet in zijn slaapkamer schilderen, bovendien had het in dit geval niet geholpen aangezien er tralies voor het raam stonden.
Venus
De sterrennacht kan ook gezien worden als onderdeel van een serie schilderijen die Van Gogh maakte van dit uitzicht. Het verbindende element van deze schilderijen is de diagonale lijn die de Alpilles moet voorstellen, een klein gebergte in de Provence. Andere schilderijen uit de serie zijn bijvoorbeeld Berglandschap met opkomende zon en Korenveld met cipressen. Het dorp op De sterrennacht was in het echt niet te zien vanuit de slaapkamer van de schilder en is gebaseerd op een schets die hij eerder maakte. Van Gogh schreef in een brief aan zijn broer Theo dat hij op een ochtend een felle Morgenster aan de hemel had gezien. Men heeft de sterrenhemel in die periode onderzocht en is tot de conclusie gekomen dat Venus in de lente van 1888 zichtbaar was in de Provence. De felste ster op het schilderij stelt dus waarschijnlijk deze planeet voor.